“ Shpresë e Thyer “ është romani i dytë që na sjellë autori Degjan Dervishi. Ai është një roman që e mer temën nga realitete e brishta të Shqipërisë tranzicioniste . Tematika është reale, e njohur dhe prekur nga cdo shqiptarë. Secili lexues gjen veten aty në luftën dhe punën e përditëshme gati tre degasdëshe . Ndërsa lexon faqet e këtij romani njihesh me historinë e Shqipërisë gjatë tranzicionit të brishtë dhe të stërgjatur shqiptar, me forcat e ndryshme politike, elitat e tyre, programet, alternativeat, taktikat e strategjitë gjithfarëshe të spektrit politik.
Romani nuk është histori, por prozë e shkurtër letrare e realizuar me fantazi, me gjuhë të kursyer, me fjalë të zgjedhur, me mjete shprehëse artistike ku përshkrimi, dialogu e monologu zënë vendin më të gjerë.
Zgjedhja e alternativave, taktikave e strategjive të elitave politike, shtjellimi i ngjarjeve me realizëm dhe fokusimi në momentet më deçizive, ballafaqimi i tyre me vizionin dhe rrugëzgjidhjet alternative nga autori e mbajnë të ngujuar fort lexuesin pas tyre me plot dëshirë e interes për t’i shkuar deri në fund romanit. Ndonëse e trajton periudhën tranzicioniste të Shqipërisë dhe shoqërisë shqiptare ai nuk bie në shpalosje të thjeshtë historike, por me realizëm, me përshkrim të saktë, ballafaqim ideshë e alternativash, përjetimesh, sjelljesh, qëndrimesh , analizash të holla e fine, sinoptika të qarta , me idnuksione e deduksione, përcjellë idetë e mesazhet e duhura, krijon skena e mizoskena që të rënqethin. Fukosohet e përzgjedh personazhe nga të gjithë grupmoshatdhe me shtrirje gjeografike nga gjithë vendi ynë. Objek trajtimi janë pensionistët, të moshuarit, veteranët, punëtorë të thjeshtë, intelktualë të profesioneve të ndryshme, mesues, biznesmenë, politikanë, punonjës digasteresh, lidershipë të forcave politike, drejtues të qeverisë e deri te presidenti i Republikës. Secili vihet në subjektin e romanit me masën e duhur, me individualitetin dhe bengraunin që ka. Autori nuk ngelet vetëm në përshkrimin e thjeshtë të portretit fizik, por depërton thellë në botkuptimet, formimet, angazhimet, sjelljet , në rolin e ndimesën e tyre në zhvillimet e progresin e vendit.
Autori Dervishi depërton thellë, si sonda tokën, duke nxjerrë jo minerale, por parime e metodologji qeverisëse, platforma politike, ekonomike zhvillimore, taktika e strategji për përjetsim të pushtetit e sundimit të tyre. Me metodën krahasuese e ballafaquese ndesh synimet e objektivat e pushtetarëve duke fotografuar me skanerin analitik sintomat tumorale të kancerit asfiskues të zhvillimit ekonomik të vendit. I vendosur dhe me përkushtim maksimal e fukoson penën e tij në akte vendimarrëse, operacionale, individ të thjeshtë e deri te i pari i vendit.
Ai u bën një investigim të përgjitshëm qeveritarëve, paralamentareve, poltikanëve, lidershipeve, organeve ligjëvënëse e ekzekutive, administratës së lartë shtetrore, organeve të drejtësisë, prokurorisë, biznesit, doganave, bankave, korrupsionit, pasurimit të tejskajshëm të një grupi oligarkësh që sundojnë popullin zgjedhës, i vrasin trurin, besimin e shpresën.
Meritë e autorit është se jo vetëm i fotografon e i përshkruan me mënyrën më të hollë e më të saktë, por u jep edhe ngjyrë e dritë me përballjet e vazhdueshme midis llojeve, midis eprorëve dhe vartësve, me fshatin, bujqësinë, tokën, industrinë, bankat dhe me shtresat e kategoritë e ndryshme shoqërore. Pikërisht në këo ballafaqime zhvillojnë aktivitetin e veprimtarinë e tyre personazhet e romanit, të cilët nuk janë të shumtë, por të vizatuar me hollësi me të gjithë komponentët dhe shfaqjet, duke na dhënë portretin fizik, botën e brendëshme të tyre, psikologjinë, formimin profesional e të përgjithshëm të tyre , përkushtimin dhe devotshmërinë në kryerjen e detyrave.
Duke krijuar ajreale të herëpasherëshme politike, shtetrore, drejtuese, qeverisëse e sociale zhvillohet dinamika e ngjarjeve, ballafaqimi i ideologjive, politikave, taktikave, strategjive dhe vizioneve. Këtyre skenave e mizoskenave u prin përshkrimi artistik, pejsazhi natyror, idili dashuror, monologu e dialogu, zhvillohet metamorfoza nga ku jepen mesazhet e duhura dhe nxirren deduksione e përfundime me vlerë.
Degjan Dervishi u jep personazheve të tij gjithë lirshmërinë e mundësinë e deputimit. Vetë qëndron pas kuintave duke i bashkuar, kontaktuar e ballafaquar me atë që dinë të bëjnë dhe me atë që duhet të bëjnë në të vërtetë. Në këto skena, lexuesi përqëndrohet, formohet, pohon e mohon, rrëzohet ose ngrihet, nënshtrohet ose reagon duke marrë mbi vete rrisqe.
I tillë është Arben Shkreli drejtor drejtorie në digaster e më vonë ministër. Është një nga personazhet kryesore të këtij romani i realizuar bukur me penën e hollë të të autorit Degjan Dervishi. Ku djalë i ri, me një taban të fortë familjar, i shkolluar e me vizion bashkohor nuk mund të bashkohej me qëndrimin, zgjedhjen, qeverisjen, taktikat e strategjitë, qofshin këto edhe të të parit të vendit kur bien ndesh me inetersat e popullit, me nevojat jetike të tij, me parimet e larta të demokracisë e kushtetutën e vednit. Në këto kushte ngren zërin e protestës dhe merr vendimin e dorëheqjes. Arben Shkreli, ia nguli sytë të atit dhe iu përgjigj: “Baba! Unë sonte u përballa me dy botë, me botën e një grushti njerëzish, që, në dukje, përgjërohen për popullin, por në faktin jëtojnë në luksin e paimagjinueshëm të cilin e ka sjellë pushteti dhe kurropsioni ose më troç, hajdutëria e sifistikuar, e fshehur nën petkun e demokracisë dhe me botën tjetër, që përbën shumicën, reale, e mjerueshme, e zhytur në varfërinë ekstreme. Si mund të ndërtoshë parajsën në korriz të një populli të tërë që lëndon në çdo sekond dhe nuk i jepet asnjë mundësi për të jetuar si njerëz? Si mund të flasësh për demokratizimin e mëtejshëm të jetës kur, qeveria, e dalë nga votat e mashtrimit ka në programin e saj, forcën dhe hipokrizinë? Si mund të ndodhë kështu, kur i pari i ekzekutivit ushtron presion mbi popullin për gjoba e burg për energjinë elektrike…Reformat, edhe ata të dhimbëshme, bëhen për popullin dhe me popullin dhe jo në kurriz të popullit dhe dedukton: Jo baba, vendi im nuk është aty. Unë ndodhem rastësisht në këtë qeveri dhe sa më shpejt të largohem, aq më mirë është për mua dhe për familjen tonë.
Shumë kuptimplotë është edhe jeta e veprimtaria e Artur Borit punonjës i drejtorisë së pastrimit të parave, një punonjës i përkushtuar e i vednosur për ta kryer më së miri detyrën. Autori na jep në mënyrë të hollsishme përpjeket, vendosmërinë, profesionalizmin, guximin, vizionin dhe aktin sublim që bën drejtori i ri, një model nëpunësi që duhet të ketë adminsitrata e lartë shtetrore, cdo digaster e institucion. Shembulli i tij, i drejtorit të bankës së nivelit të dytë Perikli Topulli dhe të gjithë atyre që punojnë e luftojë vërtetë për të luftuar krimin, drogën, prostitucionin, pastrimin e parave, korrupsionin galopant etj., në këtë ajreal politik e qevërisës janë të detyruar të sakrifikohen e të lekujdohen edhe fizikisht nga kriminelë të lidhur me pushtetin, të cilët jo vetëm që nuk zbulohen, por edhe mbrohen nga oligrakët e rinj, që prioritet kanë pasurimin e tejskajshëm dhe jo plotësimin e nevojave të popullit dhe zhvillimin e vendit.
Përshkrimi i hollsishëm që bën autori Dervishi skenave, të punonjësit të ndërgjegjshëm e të përkushtuar Artur Brori, për të zbuluar kultivuesit, përgatitësit dhe tregtimit të drogës, manovrimeve, dekonspirimeve të operacioneve antidrogë , lidhjeve të segmenteve të shtetit, mandej deri te drejtuesit e lartë të shtetit, policisë e bankave dhe eleminimi i kundershtarëve siç ishte rasti i vrasjes së drejtorit të bankës së nivelit të dytë Perikli Topullit jo vetëm të mbajnë të ngërthyer pas faqeve të librit, por të rënqethin dhe të bëjnë të reagoshë e të protestosh fuqishëm për mirëqeverisje, për zgjedhje të lira e të ndershme, për mirëqenie zhvillim e progres të vendit.
Personazhe të till, si Sokol Shkreli i moshuar, Kastriot Kota inxhinier në naftë, Sami Meneshi veteran janë simbol i qëndresës , i debatit konstruktiv, i papajtueshmërisë me të keqen.
Katerina Prifti e Rudina Selimi janë modeli i intelektualeve qe punojnë më përkushtim, nuk pajtohen me të keqen, këmbëngulin dhe sakrifikojnë gjithcka për zhvillimin dhe përparimin e vendit. Ndërsa shembulli i hirarkut të Bankës Qëndrore, Kosto Rrapit , disa deputeteve, lidershipeve, të disa punonjësve të daminsitratës shtetrore etj. janë shembujt më tipikë të servilëve, të mediokërve e të sofistikuarve që për interesat e ngushta vetjake e mbrojtjen e karrigeve janë gati të marrin edhe jetë njerëzish e të zhyten sa më shumë në botën e krimit.
Deduksionet e sakta si Klasa politike e Shqipërisë së vogël, më e sëmura e Europës, ka keqpërdorur pushtetin, duke e zhytur popullin në varfëri të tejskajshme…Populli ka rënë në thundrën e uzorpatorëve të pasuruar rishats, që kanë zënë pozitat e larta…Ekonomia jonë është një piramidë…Në majë të kësaj piramide qëndron oligarkia financiare me oligarkët. Në këtë oligarki qëndrojnë kryeministra dhe ish-kryeministra, ministra dhe ish-ministra , disa deputetë të majtë e të djathtë, gjyqtarë, prokurorë dhe biznesmenë të lidhur me një mijë e një fije me mafine ekonomike, mafien e drogës, të prostitucionit, të pastrimit të parave dhe të kontrabandës. Dhe mesashi përmbyllës i romanit që të mos përsëritet historia e hidhur e këtij kombi, forcat intelektuale progresive , patriotike, të ndershme dhe të devotëshme , të ngrihen si Anteu mbi dallgët e shkatrrimit dhe të shpëtojë kombin nga vdekja… janë mësime me vlerë dhe kushtrim alarmi për reflektim për cdo lexues e për çdo shqiptar.
