Si rezultat i globalizimit, konflikteve dhe migrimit, shumë shtete kanë një numër të madh të qytetarëve që jetojnë jashtë territorit të tyre, që zakonisht ne i quajmë si diasporë.
Këto shtete dallojnë në qasjen e tyre ndaj qytetarëve jashtë vendit dhe mënyrës sesi e përfshijnë diasporën në jetën ekonomike dhe politike të vendit. Kohëve të fundit janë rritur kërkesat që shtetet të marrin masa për t’ua mundësuar qytetarëve jashtë vendit të gëzojnë të drejtat e tyre politike, përfshirë të drejtën për të marrë pjesë në proceset zgjedhore të vendlindjes së tyre.
Votimi jashtë vendit mund të ketë ndikim substancial në rezultatet e zgjedhjeve dhe si pasojë në jetën politike brenda shtetit, veçanërisht kur një shtet ka diasporë të madhe në proporcion me popullsinë brenda vendit – siç është edhe rasti i vendit tonë. Shqipëria është pjesë e grupit të vogël të shteteve anëtare të Këshilit të Evropës që nuk kanë në kushtetutën apo ligjin e tyre zgjedhor asnjë referencë ligjore për organizimin e zgjedheve nga jashtë vendit. Vlen të theksohet se në vitin 2005, Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës miratoi një Rezolutë(nr.1459/2005),duke i nxitur vendet anëtare t’u krijonin kushtet ligjore qytetarëve që jetonin jashtë vendit të merrnin pjesë në proçeset zgjedhore. Në rrafsh ndërkombëtar, janë kristalizuar metoda të ndryshme të pjesëmarrjes në votimin nga jashtë vendit ,mes këtyre proçeduarve mund të dallojmë :
-votim personalisht në qendren e votimit në misone diplomatike dhe misionet konsullore;
-votimin me faks;
-votimi përmes përfaqësuesit ligjor;
-votim me postë;
– proçedura të kombinuara;
Në kulmin e diskutimit për finalizimin e Reformës Zgjedhore është një moment për tu vleresuar përfshirja e emigrantëve apo diasporës shqiptare në proceset zgjedhore, duke vlerësuar pa kushte të drejten e tyre kushtetuese.
Emigrantët shqiptare janë shtetas shqiptarë dhe shteti shqiptar duhet ta tregoj dhe demonstrojë këtë kujdes për shtetasit e vet kudo që ndodhen jashtë territorit shqiptar.
Përse diaspora duhet të Votoj?
-Diaspora ka më shumë kapacitete se në Shqipëri për shkak të mundësive dhe jo aftësive;
– Diaspora është më e hapur si mentalitet përballë izolimit në Shqipëri;
– Diaspora nuk e shet votën;
– Diaspora mund të krijoj lëvizje të re;
– Diaspora mund largoj xhaketat e vjetra;
– Diaspora përbën 46% të numrit total të zgjedhësve;
– Diaspora largon krimin nga politika;
– Diaspora na afron me organizmat ndërkombëtare;
– Diaspora solli ndryshimet në Itali, Rumani, Kosovë dhe kudo;
– Diaspora voton dhe përfaqësohet kudo në botë;
– Mundëson që të gjithë qytetarët të votojnë, dhe ofron mundësi të barabarta votimi për të gjithë;
– Njeh qytetarët jashtë vendi si persona juridik bazuar në kombësinë e tyre;
– Mundëson qytetarëve që jetojnë jashtë shtetit pjesëmarrjen në zhvillimet politike në vendlindje;
-Emigrantët duhet të zgjedhin, por edhe të zgjidhen, ata duhet kenë përfaqësuesit e tyre në parlament;
– Siguron që qytetarët të mbajnë lidhje me prejardhjen e tyre;
– Rrit interesimin e diasporës në zhvillimin ekonomik të vendlindjes, mund të ketë ndikim pozitiv përmes investimeve dhe remitancave;
– Mundëson që minoritetet të cilat janë banorë jashtë vendit të marrin pjesë në jetën politike.
Rasti i parë i votimit nga jashtë vendit vjen nga Pernadoria Romake gjatë së cilës Perandori August lejoi votimin nga 28 territore të kontrolluara për kandidatët e Senatit Romak.
Modeli i Kosovës për votimin e emigrantëve është shumë i mirë për Shqipërinë dhe komod për tu aplikuar. Në mënyrë që të votojë nga jashtë, qytetari duhet që me sukses të aplikojë duke ia paraqitur formularin e regjistrimit Komisionit Qendror Zgjedhor, brenda afatit të regjistrimit. Regjistrimi për votim jashtë vendit mund të zgjasë deri 40 ditë gjatë zgjedhjeve të rregullta dhe mund të shkurtohet deri në shtatë (7) ditë gjatë zgjedhjeve të parakohshme apo atyre të jashtëzakonshme. KQZ shqyrton të gjitha aplikacionet për të përcaktuar të drejtën e aplikuesve për votim. Atyre të cilëve iu është miratuar e drejta votuese, KQZ-ja iu dërgon me postë një zarf që përmban zarfin e fshehtësisë, një fletëvotim të paplotësuar dhe listën e kandidatëve, udhëzimet mbi mënyrën e votimit si dhe adresën e KQZ ku votuesit duhet ta kthejnë zarfin me fletëvotim. Votimi jashtë vendit në Republikën e Kosovës është i mundur vetëm përmes postës.
