Për 9 mujorin e 2020-s, Shqipëria e ka rritur borxhin publik me 13.6 pikë përqindje, (pp) duke e çuar atë në 79.9% të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) në fund të shtatorit, nga 63.3% që u mbyll viti 2019, sipas të dhënave nga Ministria e Financave dhe Komisioni Europian.
Me këto ritme të larta, Shqipëria rezulton e gjashta në Europë për ritmet e rritjes së borxhit publik gjatë periudhës së pandemisë, pas Qipros (19.3 pp), Belgjikës (16 pp), Francës (15.9pp), Spanjës (14.7 pp) dhe Italisë (13.6%), sipas të dhënave nga Komisioni Europian dhe Eurostat, të përpunuara nga Monitor.
Edhe në raport me madhësinë e ekonomisë, vendi ynë u rendit i dhjeti në Europë për borxhin dhe i pari në rajon, duke ia kaluar Malit të Zi që deri përpara krizës së Covid kishte huamarrje më të lartë.
Në 9 muajt e krizës, Serbia e ka rritur borxhin me 4.9 pikë përqindje, Maqedonia e Veriut me 11.5 pp, Mali i Zi me 1.6pp, Bosnja me 5.5pp dhe Kosova me 2.4pp.
Por, ndonëse Shqipëria e ka rritur për të njëjtën periudhë borxhin me 13.6 pikë përqindje, më shumë se gjithë rajoni, mbështetja direkte dhe indirekte që ka dhënë qeveria shqiptare për ekonominë ka qenë më e ulëta.
Sipas të dhënave të publikuara më herët nga Fondi Monetar Ndërkombëtar, mbështetja direkte buxhetore e Shqipërisë është 1.2% e PBB-së, më e ulëta në rajon (4.3% e PBB-së është mesatarja e Ballkanit Perëndimor) dhe Europë.
Mbështetjen më të lartë direkte buxhetore e dha Mali i Zi, me 8% të PBB-së, Serbia dhe Kosova me 5.6% të PBB-së, Bosnja 5.2%, Maqedonia 2%. Në shtetet e tjera të Europës, mbështetja direkte ka arritur deri në 8% të PBB-së (shih grafikët në fund).
Edhe për mbështetjen totale (direkte dhe indirekte nga buxheti), Shqipëria sërish renditet e fundit në rajon dhe Europë, me 2.9% të PBB-së.
FMN thotë në raportin e fundit se duke pasur parasysh borxhin e lartë publik të Shqipërisë, paketat mbështetëse për të përballuar situatën e Covid-19 ishin më të ulëta se ato të vendeve në zhvillim dhe Ballkanit perëndimor.
Për çfarë u përdor borxhi?!
Rritja e fortë e borxhit erdhi për shkak të emetimit të eurobondit në qershor 2020 prej 650 milionë euro, nga e cila 200 milionë euro ishte rifinancim dhe pjesa tjetër për mbështetje buxhetore. Rreth 400 milionë euro kishin qëllim të përdoreshin pikërisht për mbështetje buxhetore, me qëllim mbulimin e deficitit buxhetor. Pandemia krijoi një thellim drastik të deficitit buxhetor, sidomos për shkak të të ardhurave të munguara. Në 11 muajt e këtij viti, qeveria shqiptare arkëtoi rreth 310 milionë euro më pak krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Në kuadrin e ri makro parashikohet që deficiti buxhetor për vitin 2020 të arrijë në 6.7% të PBB-së.
Ndërkohë borxhi raportohet bruto, dhe një pjesë e eurobondit nuk është përdorur ende, duke mbetur e disponueshme në llogarinë e thesarit për të financuar deficitin e vitit 2021, pasi qeveria mori më shumë borxh sesa i duhej për vitin 2020.
Rënia e PBB-së është një tjetër arsye që ka ndikuar në rritjen e treguesit të borxhit publik ndaj PBB-së. Për 9 mujorin, ekonomia ka rënë me 5.5%, sipas INSTAT, çka e ka ulur PBB-në me rreth 750 mln euro në krahasim me fundin e 2019-s.
Stringa: Ishim keq që përpara krizës
“Ndikimi në borxhin publik si përqindje e PBB-së është funksion dhe variabël i ndjeshmërisë dhe ndikimit të krizës dhe mungesës së fleksibilitetit të financave publike, në kushtet e nevojës për rritje të stimulit, pikërisht kur ke më pak mundësi”, thotë Azmi Stringa, pedagog i financave publike dhe ekspert i çështjeve financiare.
E thënë kjo, “Parimi ishte që rrit stimulin edhe pse sjell borxh sepse ul ndikimin negativ në ekonomi dhe shpejton rimëkëmbjen, çka ul ndikimin në borxhin publik si përqindje si sot, ashtu dhe në afat të mesëm. Në kushtet kur je i papërgatitur nga financat publike, s’ke hapësira sepse ke pasur një sjellje agresive në kohë paqe, por edhe s’ke lënë e krijuar hapësira korrigjuese kur të duhen, atëhere nuk ke mundësi për të rritur paketën mbështetëse. Siç edhe ndodhi. Nga ana tjetër, ekonomia është e brishtë sepse problemet strukturale si psh informaliteti, rrisin ndjeshmërinë ndaj krizës.
Po kështu, mekanizmat e transmesionit të stimulit fiskal në një ekonomi pa reforma dhe me probleme strukturale, e bënë edhe më të vështirë situatën. E kështu, megjithëse dhe me pak lekë (jo se qeveria nuk donte por nuk kishte mundësi), u prekëm më keq. Të gjitha bashkë flasin për sa keq ishim para krizës si në ekonomi, si në financa publike, si në mekanizma transmetimi dhe strukturë financiare.”, thotë Stringa./MONITOR
