Të lexosh politikën vetëm në optikën religjioze është verbëri, por të përjashtosh ndikimet religjioze nga politika, qofshin edhe instrumentalizime, është surrealizëm.
Përgjithësisht, botkuptimet e shumicës së individëve nuk kufizohen vetëm nga përkatësia e tyre fetare. Por edhe nëse religjioni përbën vetëm një element ndikues midis shumë të tjerëve, fuqia e tij nuk mund të neglizhohet. Legjitimimi religjioz është një mjet i keqpërdorur shpesh. Joseph Kony, udhëheqësi i ushtrisë së rezistencës në Uganda, e quante veten zëdhënës të Zotit. Ai shkoi më tej kur krijoi një teologji politike në Akoli, një kombinim midis nacionalizmit dhe krishterimit. Motivimi i sulmeve të 11 shtatorit u bazua, të paktën pjesërisht, në një version ekstrem të botëkuptimit ekstremist Wehabist dhe atij të Vllazërisë myslimane, ndërsa nacionalistët budistë në Sri Lanka, ata hindu në Indi dhe hebrejtë ultra- ortodoks në Izrael, besojnë se detyra e tyre është të sillen në përputhje me traditat fetare. Për këtë atagëzojnë një mandat politik të veçantë. Shumë syresh prej tyre paguhen nga shteti vetëm që të lutengjithë kohës për mirëqenien e popullit dhe shtetit. E ndërsaçeçenët e konsiderojnë sufizmin islam si element identitar religjioz dhe nacional njëherazi, në Iranshi’izmi me kohë është kthyer në doktrinë shtetërore.
Pavarësisht se shumica e shteteve në botë konsiderohen demokratike dhe gjysmëdemokratike, ndikimi i besimeve fetare në politikë vazhdon të jetë domethënës. Disa shtete e trajtojnë religjionin si pjesë të ideologjisë së tyre kombëtare ose si një element të kësaj ideologjie. Një studim mbi politikat fetare të 177 shteteve, tregon se në praktikë mbështetja zyrtare e një feje të vetme është e zakonshme. Nga ky studim, 41 shtete (23.1%) kanë fe zyrtare, dhe 44 shtete (24.8%) megjithëse nuk deklarojnë një fe zyrtare, mbështesin një fe më shumë se të tjerat. Kjo tregon se gati gjysma e shteteve të botës e konsiderojnë të mjaftueshme mbështetjen në një fe në politikën zyrtare, të paktën në nivelin e brendshëm.Thënë ndryshe, legjitimimi fetar vazhdon, po ashtu, edhe përfshirja e shteteve në çështjet fetare. Por paqartësia qëndron nëse shtetet synojnë mbështetjen e religjionit apo kontrollin e tij.Nga ana tjetër,disa hulumtime tregojnë se tradita fetare ndikon në masën, se sa autoritare apo demokratike, janë qeveritë, dhe si reflekton kjo në krijimin e aleancave.
Gjatë Luftës së Ftohtë, ish-Bashkimi Sovjetik përtej influencës në Europën Lindore, forcoi aleancat me regjimet ushtarake diktatoriale, sidomos në Lindjen e Mesme, ndërsa Perëndimi mbështeti kryesisht monarkitë parlamentare autokrate. Gjatë pranverës arabe Rusia konfirmoi të njejtën status-quo. Dështimi i pranverës arabe, përtej neglizhencës dhe burrokracive perëndimore, në një masë të madhe i faturohet mbështetjes së Rusisë ndaj aleatëve të saj të vjetër veçanërisht, Sirisë dhe Iranit. Këto influenca, bazuar në vija të prera aleancash, brenda preferencave të modeleve politike, risjellin idenë e ex-komunikimit politik si në skizmën e 1054-ës midis Lindjes dhe Perëndimit.
Edhe djalli i përdor vargjet e shenjta për interesat e tij thonte Shekspiri. Nëse i referohemi Guner, udhëheqësit e shteteve dhe vendimmarrësit mund t’i japin kuptime realiteteve duke vlerësuar politikën e jashtme nëpërmjet optikës së tyre religjioze. Feja mund të ndikojë në mënyrën se si ata identifikojnë shkaqet e problemeve globale apo lokale, aleatët apo armiqtë. Por dinamikat e qëndrimevenuk ndajnë të njejtën paradigmë mes tyre.Studimet tregojnë se përkatësia fetare merr hapësirën e saj në qëndrimet politike, sidomos në teologjitë politike. Kjo bie në sy veçanërisht kur një bashkësi e caktuar fetare pozicionohet pro luftës ose paqes. Por ajo reflektohet edhe në përzgjedhjen e aleancave të palëve në konflikte.Referuar statistikave, që pas rënies së murit të Berlinit në të shumtën e rasteve, kur shtetet ndërhyjnë në emër të pakicave etnike të rrezikuara, në mbi 80% të rasteve ata ndërhyjnë tek ato pakica me të cilat ndajnë të njejtën përkatësi religjioze, por rasti i ndërhyrjes së NATO-s në Kosovë shembi tabunë e trashëguar, nëse i referohemi përkatësisë fetare të pakicës së shtypur. Këtyre të dhënave po t’i bashkangjisim dhe pranverën arabe, qartësisht vërejmë minimizimin si kurrë më parë të qasjes.Ndryshe nga Rusia, ku instrumentalizimi i religjionit është veprim i dyanshëm politiko-fetar, në Perëndim ai mbetet i kufizuar vetëm në leksikun politik. Autoritetet fetare atje nuk ligjitimojnë fetarisht sipërmarrjet politike. Papa Francesku është nga zërat më kritikë të politikave të shumë politikave të Perëndimit, sidomos gjatë pranverës arabe.
Përkatësia religjioze në Rusi,thuajse barazohet me identitetin nacional. Ndaj natyrshëm interferimi i tyre në politikë bëhet i pashmangshëm. Rusia është shembulli tipik ku aktorët fetarë dhe ato shtetërorë rreshtohen në të njejtën llogore politike. Kremlini përpiqet që përmes religjionit zyrtartë mbajnë në orbitën e vet politike edhe popujt e tjerë, kryesisht ortodoks. Konfliktit politiko-ushtarak Ukrainë-Rusi i parapriu ai religjioz me prapavijë gjeopolitike. Regjimi i Putinit synon që Patriarkana e Moskës të ruajë influencën e saj në hapësirat ish-sovjetike, për t’i dhënë mbështetje politikave të tij në rajon.Pas njohjes së Kishës Ortodokse Ukrainase nga Patriarkana e Stambollit më 2019-ën, ai thirri mbledhjen e Këshillit të Sigurimit të shtetit dhe deklaroi se autoqefalia synon “të ndajë popujt e Rusisë dhe Ukrainës”, kurse Lavrov shkoi më tej kur deklaroise shkëputja e KO-së ukraninase nga Patrikana e Moskës po bëhet me përkrahjen e hapur të Uashingtonit. Në mbështetje të këtyre politikave, gjatë pushtimit të Krimesë më 2014, klerikët e krahut të Patrikanës së Moskës, nuk i kryenin shërbimet e varrimit të ushtarëve ukrainas të rënë në luftë kundër forcave ruse. Agresioni rus ndaj Ukraininëskëto ditë bombardoi katedralen e Kharkivit për t’u thënë ortodoksëve atje se fanari juaj është Moska.
I vetmi shtet, jashtë Federates Ruse, qëmbeshtet zellshëm çdo veprim të Kremlinit është Serbia. Me të njejtën strategji(të Serbisë së Madhe), Beogradi, nëpërmjet kishës serbe kërkon të ruajë kontrollin në hapësirat e ish-jugosllavisë. KO e Serbisë nuk e njeh KO-në e Malit të Zi dhe atë të Maqedonisë së Veriut.Protestat pro-ruse në Beograd janë entuziazmi i gadishmërisë së Serbisë për tëndezur konflikte në Ballkan, sapo ti jepet mundësia. Ndërsa votae saj në OKB pro dënimit të agresionit rus e pa shoqëruar me sanksionet e ndërmarra nga BE dhe SHBA, josh vetëm miopët delirantë të Open Ballkan.
Në luftën e Ukrainës,Putini kërkon të krijoi një frontaleatësh anti-perëndimorë, dhe me djallëzi po përpiqet të hedhë idenë e një aleance ortodokso-islamike, fillimisht me prezencën eçeçenëve. Pjesmarrja e çecenëve nëagresionin kundër Ukrainës,si taksë e ardhjes së Kadirovit në krye të Çeçenisë me mbështetjen direkte të Putinit, nuk meriton vlerësim ndryshe nga thënia e Volterit “luftën e bëjnë herojtë, udhëheqin maskarejtë dhe përfitojnë horrat”.Por angazhimi luftëtarëve të Hizbullahut prapa të cilëve qëndron Irani, gadishmëria e ushtarakëve të Basharit të Sirisë,i shërben idesë tinëzare putiniane të një aleance ortodokso-islamike kundër Perëndimit, nëpërmjet instrumentalizimit të një profecie milenariste.Thelbi i saj bazohet në keqinterpretimin e një hadithi sipas të cilit, një luftë e madhe ku do të bashkohen muslimanë e të krishterë kundër një armiku të përbashkët, do të ndodhë para fundit të botës. Por fakti që kjo aleancë, e përcaktuar fetarisht brenda familjes së besimeve abrahamike, vihet përballë një kundërshtari të papërcaktuar fetarisht, nuk nënkupton Ukrainën, as Perëndimin, por një kundërshtar jashtë besimeve abrahamike. Muslimanët nuk do rreshtohen krah Putinit,por krah Ukrainës referuar prencipit universal të së drejtës, megjithëse me të drejtë pyesin;përse nuk reagoi kështu Perëndimi për Sirinë, Libinë, Palestinën, Mjanmarin, Bosnjen….? Pikërisht ky është pragu që duhet të kapërcejë Perëndimi që të mos prodhojëtë tjerë putina.
