(Mbresa nga vizita e delegacionit të Vatrës në Shqipëri, Kosovë e Mal të Zi, Prill 2021)
Nga: Dr. Pashko R. Camaj,
Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik
Ekziston një skenar i ndarë që po zhvillohet, derisa bota po lufton pandeminë COVID-19. Në vende, si Shtetet e Bashkuara, numri i të vaksinuarve ka qenë në një rritje të qëndrueshme, arsye kryesore kjo, që rastet e COVID-19 kanë vazhduar të bien rregullisht.
Miliona doza të vaksinave po hapin rrugë për t’i dhënë fund pandemisë dhe për t’u kthyer në normalitet. Globalisht, manaxhimi i pandemisë nuk ka të ngjarë të përfundojë në të njëjtën kohë si në shtetet e zhvilluara, por më ngadalë, vend për vend, rajon për rajon, pasi secili shtet rrit kontrollin e tij mbi Covid-19, dhe e shtyn virusin drejt niveleve të eliminimit. Shtetet e Bashkuara po e arrijnë këtë përmes vaksinave dhe trajtimeve më të mira mjekësore. Vendet më pak të zhvilluara dhe më të varfra do të përpiqen të arrijnë hapat dhe do të përballen me valë të përsëritura dhe ndezje deri sa të marrin mbështetjen e kërkuar për një kontroll të mirë.
Shqipëria, Kosova dhe Mali i Zi në përballje me pandeminë globale
Në udhëtimin tim të fundit në rajon, Shqipëri, Kosovë dhe Mal të Zi, unë vëzhgova nga afër disa nga çështjet me të cilat përballet rajoni, si menjëherë ashtu edhe në një periudhë më të gjatë. Kur mbërrita në Tiranë, në mesin e prillit, rastet e COVID-19 ishin në rënie. Kjo ishte paraprirë nga rritje të mprehtë të rasteve gjatë muajit Mars, në të gjithë rajonin. Edhe me tendencat në rënie të infeksioneve të reja, autoritetet e shëndetit publik vazhduan të kërkojnë kujdes dhe respektimin e masave parandaluese. Që nga 12 prilli 2021, treshja e vendeve, Shqipëria, Kosova dhe Mali i Zi kishin zbatuar karantina ditore nga ora 10:00 e darkës deri në 6:00 të mëngjesit, deri në një njoftim tjetër. Baret, restorantet dhe aktivitete të tjera të ngjashme janë të ndaluara të veprojnë midis orës 10:00 dhe 6:00, përveç shërbimeve urgjente. Lëvizja publike ishte e kufizuar gjatë këtyre orëve, me përjashtim të arsyeve të punës, emergjencave të kujdesit shëndetësor ose nevojave urgjente. Përmes këtyre kufizimeve, lehtësisht vërehej një apati e përgjithshme, për masat parandaluese, dhe ishte një dukuri e zakonshme të vëresh njerëz në turma të mëdha, shpesh pa maska, ose duke i përdorur ato në mënyrë jo të duhur. Kjo ishte veçanërisht e dukshme në tubimet e mëdha parazgjedhore, në qytetet shqiptare. Shumë kalimtarë të rastit, në trotuaret e Tiranës, nuk kishin maska, ose nuk i vishnin ato me kujdes. Duke folur me njerëz, në të tre vendet, unë krijova përshtypjen se këta i shohin kufizimet tepër drakonike, dhe që nuk bëjnë shumë. Maskat për ta janë ekskluzivisht për shfaqje, të veshura nën mjekër, në qafë ose vetëm duke mbuluar gojën. Takimet publike, veçanërisht në restorante, ishin të mbushura me njerëz. Kjo ishte shumë e dukshme në kafene dhe restorante, që rreshtonin në sheshin kryesor të Prishtinës. Ndërsa punonjësit e restorantit kishin maska, vizitorët e restoranteve nuk kishin, as nuk iu kushtua shumë vëmendje kërkesave të distancës dhe distancimit. Unë e them këtë, por në asnjë mënyrë nuk dëshiroj që të interpretohet si marrja e një goditje të lirë ndaj publikut për dukjen e apatisë ndaj këtyre kufizimeve të pafund, as për zyrtarët që mbikëqyrin politikat e shëndetit publik, por për të rritur ndërgjegjësimin se problemi ende ekziston, dhe nuk do të zhduket brenda natës. Se si do të trajtohet në javët e ardhshme, do të ketë shumë të bëjë me rezultatin. Kjo duhet parë si një ftesë e hapur për zyrtarët shëndetësorë, për të marrë të gjitha hapat e nevojshëm në prokurimin e vaksinave dhe zhvillimin e një plani për menaxhimin efektiv dhe shpërndarjen e tij. Një plan i suksesshëm i vaksinimit, me pjesëmarrje të madhe, është mënyra e vetme për të arritur një nivel të duhur të imunitetit, që mund të rikthejë normalitetin dhe t’i japë fund pandemisë.
Mësimet që marrim prej rasteve globale
Të kuptuarit se si virusi ka tendencë të ‘fshihet’ dhe papritmas të shpërthejë dhe të bëhet një zjarr i ndezur duhet të na mbajë të zgjuar. Rastet e fundit të tmerrshme nga India na kujtojnë rrugët e mundshme divergjente në luftën kundër kësaj pandemie globale. Me rritjen e rasteve aktuale që çon në raporte të tensioneve në infrastrukturën e kujdesit shëndetësor të Indisë, zyrtarët brenda qeverisë thonë se qetësia COVID-19 që i paraprinte valës së fundit, duhet të ishte përdorur më mirë për të shtypur sëmundjen. Ata, tani e përshkruajnë këtë kohë si një mundësi të humbur. Le të mësojmë nga kjo! Kombet e Ballkanit janë përpjekur të marrin akses në vaksinat COVID-19 nga kompani dhe programe të shumta, por shumica e kombeve në periferinë juglindore të Evropës janë akoma duke pritur që vaksinat e tyre të para të mbërrijnë, pa ndonjë afat të caktuar, për fillimin e grupeve të tyre të inokulimit kombëtar. Bashkimi Evropian (BE) filloi shpërndarjen e vaksinave të koronavirusit të financuar nga BE këtë javë, në Ballkan, një rajon që dëshiron të bashkohet me bllokun e 27 vendeve, por ku Kina dhe Rusia, tashmë kanë bërë fitime politike duke furnizuar vaksina shumë të nevojshme. E rëndësishme të përmendet se vaksinat e Kinës “Sinopharm” dhe “Sputnik V” e Rusisë nuk janë miratuar deri tani nga administratori i ilaçeve të BE-së. Prandaj, Komisioni Evropian muajin e kaluar njoftoi se mbi 650,000 doza Pfizer-BioNTech do t’u dorëzohen kombeve të Ballkanit duke përfshirë Shqipërinë, Kosovën dhe Malin e Zi, në këste javore nga maji deri në gusht. Kombet e varfëra, të tilla si këto tre, me sisteme të dobëta shëndetësore po mbyten në borxhe, ndërsa kombet e pasura po tregojnë se mund të zhbllokojnë triliona për të ndërtuar spitale të reja dhe për të mbajtur gjallë ekonomitë e tyre. Ndërsa më të pasurit në të gjithë globin po testohen dhe trajtohen më shpejt, me kujdesin shëndetësorë, dhe paratë e gatshme në dispozicion, shumica e njerëzimit përballen me këtë krizë pa asnjërën.null
Vaksinat “arma” më e mirë ndaj virusit global
Shtetet e Bashkuara kanë vaksinuar më shumë se gjysmën e të rriturve të tyre, kundër Covid-19, por mund të kalojnë muaj derisa vendi të ketë vaksinuar mjaft njerëz për të vendosur imunitetin e tufës. Vendet me norma në rritje të vaksinimit, si Shtetet e Bashkuara, mund të presin që numrat e rasteve, ndërkohë të vazhdojnë të bien. Kjo, sepse rastet bien përmes parimit të rënies eksponenciale. Ne dimë për rritjen eksponenciale në ditët e para të pandemisë, për të kuptuar se si një numër i vogël i rasteve mund të rritet shpejt, në një shpërthim të madh, ndërsa zinxhirët e transmetimit shumëzohen. India, për shembull, e cila është në mbërthimin e një krize të madhe Covid-19, është në një fazë të rritjes eksponenciale. Çdo rast i Covid-19 që parandalohet ndërpret zinxhirët e transmetimit, i cili parandalon shumë raste të tjera poshtë vijës. Kjo do të thotë të njëjtat masa paraprake që zvogëlojnë transmetimin mjaftueshëm për të shkaktuar një rënie të madhe të numrit të rasteve kur rastet janë të larta përkthehen në një rënie më të vogël kur rastet janë të ulëta. Dhe këto ndryshime shtohen me kalimin e kohës. Për shembull, zvogëlimi i 1.000 rasteve në gjysëm çdo ditë do të thoshte një zvogëlim i 500 rasteve në ditën 1 dhe 125 rasteve në ditën 3, por vetëm 31 rasteve në ditën 5.
Fundi i pandemisë si pasojë e fuqisë së vaksinës
Një rënie e pjerrët e rasteve, e ndjekur nga një periudhë më e gjatë me numër të ulët të rasteve, të tilla, siç po shohim tani në Shtetet e Bashkuara, megjithëse rastet mund të rriten përsëri nëse vaksinat nuk vazhdojnë, ose tepër shpejt lirohemi nga masat paraprake. Derisa, gjithnjë e më shumë njerëz vaksinohen, njerëzit gradualisht mund të lehtësojnë masat paraprake, deh rastet do të vazhdojnë të bien. Mbajtja e tendencës së rënies së rasteve, bëhet më e lehtë me kalimin e kohës, kurse bukuria e imunitetit të tufës, e shkaktuar nga vaksinat, do të sigurojë mbajtjet e ulët të rasteve. Kjo është fuqia e vaksinës.
