Komisioni i Venecias i bën thirrje Maqedonisë së Veriut ta rishqyrtojë ligjin e ri mbi përdorimin e gjuhëve dhe të heqë dorë nga dispozitat e dygjuhësisë në procedimet gjyqësore. Në opinionin e miratuar të premten, 6 dhjetor, Komisioni u sugjeron autoriteteve në Shkup që rishqyrimi të bëhet përmes konsultimeve me të gjitha palët e përfshira.
Ekspertët ligjorë të Këshillit të Evropës nënvizojnë se në krahasim me legjislacionin e vitit 2008, ligji i ri e zgjeron në mënyrë të konsiderueshme përdorimin e gjuhës shqipe dhe në më shumë aspekte shkon përtej standardeve të vendosura nga Konventa Kornizë për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare dhe Karta Evropiane për Gjuhët Rajonale dhe të Pakicave.
Ndërkohë që Komisioni i Venecias e përshëndet vullnetin e autoriteteve për të përmirësuar gjendjen e gjuhëve të komuniteteve, nga ana tjetër konstaton se “në disa fusha ligji i ri mund të shkojë aq larg sa për të imponuar atë që mund të dëshmohet si detyrim joreal ligjor ndaj institucioneve publike, në veçanti për sa i përket përdorimit të gjuhës shqipe gjatë procedimeve gjyqsore, të lidhur me sanksione të rënda në raste të moszbatimit dhe mundësisë së kthimit të vendimeve gjyqësore, nëse ka mungesë të përkthimit dhe shqiptimit gjatë procedimeve”.
Komisioni vlerëson se kjo qasje do ta ngadalësojë dukshëm funksionimin e të gjithë gjyqësorit, “duke rrezikuar shkelje serioze të së drejtës për gjykim të ndershëm të garantuar nga Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut”. Komisioni nënvizon më tej se ka mungesa në ligjin e gjuhëve lidhur me atë se cilat dispozita aplikohen vetëm për gjuhën shqipe dhe cilat për komunitetet e tjera gjuhësore.
Komisioni i bën një sërë rekomandimesh autoriteteve në Maqedoninë e Veriut, në veçanti për të hequr dorë nga dispozitat që kanë të bëjnë me procedimet gjuhësore. Po ashtu rekomandon që detyrimi mbi përdorimin e shqipes në komunikim ndërkombëtar dhe ndër-institucional ndërmjet shërbyesve civilë duhet të kufizohet në komunikimet zyrtare me shkrim ose të shtyhet hyrja e tij në fuqi deri sa zbatimi i përshtatshëm i asaj dispozite të duket real.
Sa i përket detyrimit të gjobave në para, ekspertët ligjorë të Këshillit të Evropës sugjerojnë se kjo duhet të shtyhet derisa ligji të ndryshohet, në mënyrë që të ofrojë një qartësi të mjaftueshme ligjore, për të ulur shumat e gjobave si dhe për të paraqitur elementin e fajit dhe parimet e proporcionalitetit. Autoriteteve në Shkup po ashtu u sugjerohet të bëjnë një analizë të ligjit të vitit 2008 dhe llogaritjes së impaktit të burimeve buxhetore dhe njerëzore nga ligji i ri i gjuhëve.
Ligji i miratuar më 11 janar thekson se “gjuhë zyrtare në Maqedoni është gjuha maqedonase dhe shkrimi i saj cirilik”. Në nenin e dytë thuhet: “Krahas maqedonishtes, gjuhë tjetër zyrtare është edhe gjuha të cilën e flasin së paku 20 përqind e popullatës dhe alfabeti i saj”. Kjo kishte shkaktuar debate disa muajshe nëse gjuha shqipe do të jetë gjuhë e dytë zyrtare në Maqedoni apo vetëm avancohet përdorimi i saj.
Sidoqoftë, gjuha shqipe me ligjin e ri pritet të ketë avancim në përdorimin e saj në organet më të larta shtetërore, gjyqësore, në institucionet publike dhe ato lokale. Shqiptarët, sipas statistikave zyrtare përbëjnë 25 përqind të popullsisë së Maqedonisë. Marrëveshja e Ohrit që rezultoi pas një konflikti të armatosur midis kryengritësve shqiptarë dhe forcave qeveritare maqedonase në vitin 2001, ngërtheu brenda vetes një sërë ligjesh që ngritnin pozitën e shqiptarëve në vend, por gjuha shqipe pati mbetur gjatë kohë me një status të cunguar, duke nxitur pakënaqësi të shumta tek popullata shqiptare në Maqedoni. /Voa/
