Është zbardhur draft-opinioni i Komisionit të Venecias në lidhje me emërimet në Gjykatën Kushtetuese, e cila ngjalli një përplasje të ashpër mes mazhorancës dhe Presidencës.
Në këtë draft-opinion, “Venecia” deklaron se është e rëndësishme për Shqipërinë të rivendosë Gjykatën Kushtetuese dhe Gjykatën e Lartë.
Po ashtu, në këtë dokument theksohet se kriza kushtetuese është pasojë e disa faktorëve ndërsa rekomandon dialog institucional për kalimin e krizës. Për të kapërcyer situatën e ngecur, Komisioni i Venecias ka dhënë disa rekomandime
Sa i përket vettingut:
Ndërsa reforma e gjyqësorit dhe procedura e vettingut mbesin prioritet dhe duhet të çohen në një përfundim të mirë, duhet të vlerësohet nëse rregullat e zbatuara janë adekuate dhe lejojnë një përfundim të shpejtë të procesit të vettingut, veçanërisht në rast se vettingu i gjyqtarëve çon në gjykata jofunksionale, sidomos ato më të larta.
Sa i përket procedurës së emërimit të anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese, Komisioni i Venecias arrin në konkluzionet e mëposhtme dhe bën rekomandimet e mëposhtme:
Në parim, rregulli i sekuencës vlen vetëm në momentin e alokimit nga Kryetari i Gjykatës Kushtetuese të vendeve të lira të punës, pas hapjes së çdo raundi të emërimeve. Pasi të jenë shpërndarë vendet bosh në organet përkatëse të emërimit, sekuenca nuk kërkon aktivizim deri në raundin tjetër, pra deri në vitin e skadimit të tre mandateve të ardhshme.
Sidoqoftë, për sa kohë që mungesa e kandidatëve vazhdon dhe listat përbëhen nga kryesisht të njëjtat kandidatë, në një situatë kur ka emërime që do të bëhen në të njëjtën periudhë për më shumë se një raund, Presidenti dhe Kuvendi (dhe Gjykata e Lartë, nëse fillon të funksionojë së shpejti) duhet të bien dakord për procedurën që duhet të ndiqet, dhe KKK duhet të përputhet me këtë marrëveshje. Përndryshe, një ose më shumë prej organeve emërues do të rrezikojë të mos jetë në gjendje të bëjë një zgjedhje midis 3 kandidatëve siç kërkohet nga Kushtetuta. Sapo të ngrihet Gjykata Kushtetuese, ajo duhet të kapet për këtë çështje. Në këtë situatë, derisa të arrihet një marrëveshje ose Gjykata Kushtetuese të mos prononcohet, KKA duhet t’i dërgojë listat (et) në Kuvend menjëherë pasi Presidenti të ketë proceduar me emërimin e tij/ saj, ose pas 30 ditësh nëse ai/ajo nuk arrin ta bëjë këtë pa arsyetim.
Një vend i lirë i hershëm duhet të plotësohet nga autoriteti që emëroi gjyqtarin në largim.
Mekanizmi i paracaktuar për emërimet nga Presidenti (neni 7/b (4) i Ligjit për Gjykatën Kushtetuese), nëse vlerësohet e nevojshme, duhet të ngrihet në nivelin kushtetues, siç është rasti për Kuvendin.
Gjykata e Lartë duhet të bëjë emërimet e saj të pazgjidhura posa të jetë përsëri funksionale. 106. Sa i përket procedurës së KPK-së:
KKK duhet të ndryshojë Rregulloren 41 të Vendimit Nr. JAC. 4 për procedurat e verifikimit dhe zgjedhjes së kandidatëve të ardhshëm në mënyrë që Avokati i Popullit të ushtrojë të drejtën e tij kushtetuese për të marrë pjesë si vëzhgues për hir të transparencës dhe besimit të publikut në procedurë.
Përmbledhjet e procesverbaleve të të gjitha takimeve të KKA duhet të publikohen në kohën e duhur.
KKK duhet të miratojë renditjen e saj vetëm kur skedarët e të gjithë kandidatëve në listë janë të plotë dhe Kryetari i KLGJ duhet të dërgojë listat së bashku me dosjet menjëherë në organin shtetëror përkatës pa ndonjë vonesë të mëtejshme.
KLGJ nuk duhet të propozojë kandidatë që nuk kanë kaluar ende vettingun.
Sa i përket procedurës së betimit:
- Nëse vlerësohet e nevojshme për të shmangur ngërçin në raste të qarta abuzimi, kohët e fundit dispozitat e miratuara por jo akoma të miratuara mbi një mekanizëm të paracaktuar për betimin duhet të zëvendësohet nga një dispozitë më e qartë e formuluar që do të miratohet në niveli kushtetues.
Komisioni i Venecias është i mendimit se modeli kushtetues i miratuar në vitin 2016 është shumë kompleks, dhe në afat të gjatë do të rekomandonte thjeshtësimin e tij, në radhë të parë duke hequr rregullin e sekuencës. Kuotat e tre organeve emërues mund të mbahen duke caktuar automatikisht rinovimin e një mandati për të njëjtin autoritet që kishte caktuar gjyqtarin në largim. Së dyti, vitet fikse të fillimit dhe mbarimit të mandateve nëntëvjeçare duhet të hiqen. Gjykatësit kushtetues duhet të gëzojnë gjithmonë një mandat të plotë nëntë vjeçar, edhe nëse ato janë zgjedhur me vonesë ose nëse marrin një mandat i cili u ndërpre në fillim; ky ndryshim nuk duhet të krijojë probleme pasi sekuenca të hiqet. Ky ndryshim do ta bënte pozicionin e gjykatësit kushtetues më tërheqës për kandidatët e kualifikuar, dhe gjithashtu më domethënës.
Më në fund, Komisioni i Venecias rithekson nevojën absolute për dialog dhe bashkëpunim besnik midis institucioneve shtetërore. Mandati dhe kompetencat e institucioneve shtetërore duhet të respektohen në mënyrë që ata të përmbushin objektivat e tyre legjitime institucionale, gjithmonë duke kërkuar përfitimin më të mirë për qytetarët e Shqipërisë. Ndërsa Presidenti i Komisionit të Venecias insistoi kohët e fundit në lidhje me Armeninë: “Kultura demokratike dhe pjekuria kërkojnë kufizim institucional, besim të mirë dhe respekt të ndërsjellë midis institucioneve shtetërore.”
Komisioni i Venecias mbetet në dispozicion të autoriteteve shqiptare për ndihmë të mëtutjeshme në këtë çështje