Nga Eglantina Alliaj
Rrjeti i Grave “Barazi në Vendimmarrje” në bashkëpunim me Institutin Demokratik Amerikan (NDI) me mbështetjen e Ambasadës Britanike në Shqipëri, zhvilloi tryezën e diskutimit me ekspertë, përfaqësues të parlamentit shqiptarë, dhe aktorë të shoqërisë civile në kuadër të nismës “Barazia Gjinore dhe Aksesi në Financat Publike të Partive Politike”. Gjatë këtij takimi, kordinatorja Kombëtare e Rrjetit “Barazi në Vendimmarrje”, Edlira Çepani prezantoi gjetjet kryesore të studimit rajonal lidhur me “Financimin Publik të Partive Politike & Barazia Gjinore në Vendet e Ballkanit Perëndimor”, një studim i realizuar nga ky rrjet në bashkëpunim me NDI Shqipëri, me mbështetjen e Ambasadës Britanike në Tiranë. Studimi paraqet një vlerësim krahasues mbi kuadrin ligjor në lidhje me financimin publik me targetim gjinor për partitë politike. “Financimi publik me targetim gjinor është një mekanizëm i përdorur në disa vende me synimin për të rritur barazinë gjinore në përfaqësimin politik. Financimi publik që marrin paratë politike është i lidhur me nivelin e barazisë gjinore në listat shumëemërore të kandidatëve të partive. Një pjesë e fondeve publike që merr paratë politike alokohet për aktivitete të lidhura me bazë gjinore ose organizatat e grave. Një pjesë mund të alokohet gjithashtu për gratë/ vajzat kandidate për të zhvilluar fushatat e Historitë e suksesit mbi përdorimin efektiv të financimit publik me targetim gjinor demonstrojnë potencialin e këtij mekanizmi si një nxitje për partitë politike. Kjo shërben për të inkurajuar partitë për të siguruar shpërndarje të barabartë të financimit publik, për të nxitur barazinë gjinore, për të promovuar përfaqësimin e barabartë të grave/vajzave brenda partive dhe për të avancuar gratë në rolet udhëheqëse. Është e qartë se partitë politike kërkojnë burime financiare për të kryer funksionet e tyre dhe legjislacioni i të gjitha vendeve të Ballkanit Perëndimor ka siguruar financim publik për partitë politike, ndërkohë atyre u lejohet edhe akses në financimin privat.
Në shumicën e vendeve të Ballkanit Perëndimor, ligjet që rregullojnë financimin e partive dhe zgjedhjet, statutet dhe rregulloret e brendshme të partive politike nuk janë në përputhje të plotë me vlerën kushtetuese të lartpërmendur të barazisë gjinore. Nuk ekzistojnë mekanizma për të siguruar që fondet publike të marra nga partitë politike të shpërndahen në mënyrë të barabartë për të promovuar barazinë gjinore, përfaqësimin e barabartë të grave/vajzave brenda partive dhe për të promovuar gratë në udhëheqje. Ky fenomen, përveç Malit të Zi, vihet re pothuajse në të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor përfshirë edhe Shqipërinë dhe në përgjithësi në të gjitha partitë politike”-tha Edlira Çepani. Ajo prezantoi gjithashtu edhe rekomandimet për përmirësimin e legjislacionit shqiptar përsa i përket aksesit të grave dhe vajzave në financat publike të partive politike.
Drejtoresha e NDI në Tiranë, Ana Kovacevic, në fjalen e saj përshendetëse në këtë tryezë theksoi se hulumtimi ka identifikuar vazhdimisht se mungesa e aksesit në një financë të qëndrueshme politike ka qenë ndër pengesat kryesore që i pengon gratë të konkurrojnë në baza të barabarta me kolegët e tyre meshkuj, qoftë në procesin e nominimit të kandidatëve apo më vonë gjatë procesit të fushatës.
“Hulumtimi i EDM-së tregon se kandidatët gra dhe burra priren të kenë akses në financimin e fushatës në mënyra të ndryshme për shkak të përvojës së tyre shpesh shumë të ndryshme politike dhe në përgjithësi gratë pothuajse gjithmonë kanë më pak akses në fonde për fushatë sesa burrat, kryesisht për shkak të institucionalitetit, socio-kulturor dhe të qëndrueshmërisë së tyre. barrierat individuale për hyrjen dhe qëndrimin në jetën politike. Ky hulumtim ka zbuluar gjithashtu se fushata politike është një ushtrim i shtrenjtë. Gratë kandidate, por edhe ato që vijnë nga grupe të tjera të nënpërfaqësuara – edhe pse një dukuri e rrallë –, shpesh e kanë të vështirë të sigurojnë fonde të konsiderueshme për t’u emëruar, por edhe për të drejtuar një fushatë të suksesshme. Hulumtimi gjithashtu thekson kostot e larta të fushatës në mediat tradicionale që prek në mënyrë disproporcionale kandidatet femra, gjë që përsëri ndikon negativisht në pjesëmarrjen dhe përfaqësimin kuptimplotë
Në kuadër të punës së saj të financave politike, NDI ka ngritur vazhdimisht rëndësinë e garantimit të barazisë gjinore në aksesin e financave politike, si një faktor i rëndësishëm në rritjen e pjesëmarrjes dhe përfaqësimit politik të grave dhe në ndërtimin e një demokracie më të fortë dhe më elastike. Mënyra se si partitë i trajtojnë fondet e tyre dhe si janë përgjegjëse brenda anëtarësimit të tyre dhe jashtë votuesve/qytetarëve, është një nga faktorët kyç në formësimin e këtyre perceptimeve… Ndërkohë që kemi parë disa përpjekje në këtë drejtim në rastin e Lëvizjes Socialiste për Integrim, zbatimi i vazhdueshëm i një praktike të tillë ka munguar. Edhe një herë, falënderojmë partnerin tonë Barazinë në Vendimmarrje dhe ekipin e tij të studiuesve dhe analistëve për fillimin e këtij studimi për të lehtësuar bisedën rreth kësaj teme të rëndësishme për aksesin e kandidatëve për gratë dhe burrat në financimin e fushatës”-tha zonja Kovacevic.
Vasilika Laçi, përfaqësuese e ambasadës angleze në Tiranë, tha se projekti ka filluar prej disa vitesh, një projekt dz vjeçar i përqëndruar tek integriteti në zgjedhje, si fuqizimi i grave edhe në politikë, fuqizimi ekonomik etj. Sipas saj, puna me të rinjtë ka qenë prioritet, puna me vajzat e reja, për tu fuqizuar brenda partive politike.
Të pranishëm në këtë tryezë, deputetë të parlamentit shqiptar Dhurata Çupi, Etilda Gjonaj, Orjola Pampuri, apo ish deputetja e LRI, tashmë pjesë e këshillit bashkiak Silva Caka, theksuan rëndësinë që ka kjo nismë për tu mundësuar grave dhe vajzave kandidate të kenë akses në financat brenda partive politike. Denar Biba, eksperti për Çështjket Zgjedhore theksoi se legjislacioni aktual parashikon kuotat gjinore, por elementë të targetimit gjinor nuk janë parashikuar. Sipas tij, në vendin tonë gratë nuk garojnë në mënyrë të barabartë me burrat dhe shoqëritë e mençura duhet të sigurojnë mundësitë. Ndërsa eksperiencat dhe praktikat e mira nga rajoni i prezantoi zonja Sinezana Jonica, nga Mali i Zi.
Rekomandimet
Sigurimi i financimit publik të partive politike duhet të lidhet me angazhimin e tyre për të përmirësuar barazinë gjinore dhe fuqizimin e grave/vajzave në udhëheqje.
– Vendosja e dispozitave të reja më të forta mbi rregulloret zgjedhore për financat e partive që cakton në mënyrë specifike një pjesë të
financimit publik për organizmat e grave të partive.
– Nxitja e partive duke lidhur shumën e financimit publik me përqindjen e grave/vajzave kandidate të paraqitura dhe/ose të zgjedhura.
Forcimi i dispozitave ligjore për mbikëqyrjen e financave të partive politike dhe raportimit; sanksione më të forta për mospërputhje.
Komisioni Qendror i Zgjedhjeve
Monitorimi efektiv i pajtueshmërisë së partive politike me legjislacionin e financimit publik dhe kërkesat e raportimit.
Monitorim efektiv i përputhshmërisë së kandidatëve me legjislacionin e financimit publik për financimin e fushatës.
Monitorim efektivv, kur të ekzistojë dispozita për financimin publik me targetim gjinor, të përdorimit & shpërndarjes së fondeve të dedikuara.
Monitorimi i veprimeve të partive politike për angazhimet e tyre për barazi gjinore, gjatë fushatave zgjedhore.
Publikimi i plotë e transparent, përfshirë online, i raporteve financiare të partive mbi financimet publike & shpenzimet e fushatave elektorale.
Partitë Politike
Hartimi i një plani dhe strategjie për të siguruar avancimin e barazisë gjinore përmes ndarjes së fondeve për organizmat e grave në parti.
Angazhimi për forcimin dhe zbatimin e politikave të barazisë gjinore duke miratuar procedura dhe mekanizma që ofrojnë qasje të barabartë
për gratë dhe burrat në të gjitha burimet e partive politike, që do të garantojnë burime të barabarta financimi të aktiviteteve të grave/vajzave.
Bërja publike dhe me transparencë të plotë të shpërndarjes së fondeve publike të marra nga partitë dhe shpenzimet e fushatave elektorale.
Programe mbështetëse trajnimi që fokusohen specifikisht në ngritjen e kapaciteteve për ngritjen e fondeve për gratë kandidate dhe aktiviste.
Realizimi i buxhetimit gjinor brenda partive politike.
OShC-të e grave dhe Rrjetet e Shoqërisë Civile
Advokimi për financim publik me targetim gjinor dhe rritja e ndërgjegjësimit mbi:
– Barrierat me të cilat përballen grate/vajzat lidere dhe kandidate në fushatat elektorale dhe në aksesin e burimeve;
– Rëndësinë e aksesit të barabartë në financat e partive për të arritur barazinë gjinore në përfaqësimin politik;
Sigurimin që futja e mekanizmit të financimit publik me targetim gjinor të mos rrezikojë kuotat ekzistuese gjinore.
Sigurimin e informacionit dhe ekspertizës mbi modelet e suksesshme të financimit publik me targetim gjinor nga vende ose parti të tjera.
Sigurimin dhe zhvillimin e programeve të trajnimit për gratë politikane dhe gratë e zgjedhura në ngritjen e fondeve dhe advokimin për futjen e legjislacionit të ri dhe amendamenteve ligjore për të arritur financimin publik me targetim gjinor.
Monitorimin e vazhdueshëm të zbatimit të kuotave gjinore, financimit publik me targetim gjinor nëse vendoset, dhe efektivitetin e tyre
Është e qartë se partitë politike kërkojnë burime financiare për të kryer funksionet e tyre dhe legjislacioni i të gjitha vendeve të Ballkanit Perëndimor ka siguruar financim publik për partitë politike, ndërkohë atyre u lejohet edhe akses në financimin privat.
Në shumicën e vendeve të Ballkanit Perëndimor, ligjet që rregullojnë financimin e partive dhe zgjedhjet, statutet dhe rregulloret e brendshme të partive politike nuk janë në përputhje të plotë me vlerën kushtetuese të lartpërmendur të barazisë gjinore.
Nuk ekzistojnë mekanizma për të siguruar që fondet publike të marra nga partitë politike të shpërndahen në mënyrë të barabartë për të promovuar barazinë gjinore, përfaqësimin e barabartë të grave/vajzave brenda partive dhe për të promovuar gratë në udhëheqje. Ky fenomen, përveç Malit të Zi, vihet re pothuajse në të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor përfshirë edhe Shqipërinë dhe në përgjithësi në të gjitha partitë politike.