Pasi doli nga vendi i tij i fshehur brenda një kamioni të mbushur me lodra për fëmijë në një port britanik, Alban Tufa pa policinë dhe e kuptoi se përpjekja e tij për të hyrë në vend kishte dështuar. Disa javë më vonë, 21-vjeçari u dërgua me avion në Shqipëri. Kjo ndodhi gjashtë vjet më parë, por Tufa ende dëshiron të largohet nga vendi i tij, një dëshirë që ai ndan me shumicën e të rinjve të tjerë në shtetin ballkanik. Vendi i tyre nuk është në luftë dhe nuk sundohet nga një regjim autoritar dhe nuk është goditur nga fatkeqësitë natyrore. Dhe megjithatë, dëshira e shqiptarëve për të emigruar është ndër më të fortit në planet. “Në fshatrat shqiptare, të gjitha familjet kanë një anëtar që emigrim, kështu që e bëra provë dhe unë”, tha Tufa për përpjekjen e tij të dështuar për të hyrë fshehurazi në Britani të Madhe, që përfshinte udhëtimin nëpër Evropë me avion, tren dhe kamion me ndihmën e kontrabandistëve.
Sipas një sondazhi të Gallup për vitin 2018, 60 për qind e shqiptarëve dëshirojnë të largohen nga atdheu i tyre, një shifër që renditet e katërta në nivel global. Uria është edhe më e fortë ndër të rinjtë. Në vitin 1990, Shqipëria kishte një popullsi të re prej rreth 3.3 milionë njerëzish. Por me rënien e numrit të lindjeve dhe me numrin e madh të njerëzve që largohen, tani ka një popullsi në plakje prej rreth 2.9 milion, tregojnë statistikat e Bankës Botërore. Edhe pse qeveria nuk ndjek të dhënat për normat e emigracionit, besohet të jenë rreth 1.2 milionë shqiptarë që jetojnë jashtë vendit – një shifër e barabartë me rreth 40 përqind të popullsisë.
Revolta e studentëve
Dëshira për t’u larguar është nxitur kryesisht nga ekonomia, pasi Shqipëria ka pagën mesatare më të ulët në Evropë, në rreth 400 euro (453 dollarë). Papunësia është gjithashtu e lartë, me një në tre të rinj të papunë. Një tjetër faktor kryesor është kultura e përhapur e korrupsionit dhe klientelizmit, ose vende pune dhe favoresh në këmbim të mbështetjes politike.
“Nëse nuk keni një mik të fuqishëm, nuk mund të gjeni një punë”, shpjegon Daniela Duli, një studente 18-vjeçare në Tiranë, e cila shpreson të punojë në Itali pasi të diplomohet. E vetmja mundësi tjetër për të siguruar punë është “të japësh shumë para”, thotë ajo me një psherëtimë.
Zemërimi u derdh në dhjetor, kur mijëra studentë të universitetit dolën në rrugë për të kërkuar një reformë të sistemit arsimor.
“Shumica e miqve të mi kanë emigruar … sepse ata nuk shohin një të ardhme këtu, nuk shohin asnjë punë këtu, nuk ka cilësi të studimeve”, tha një student 23-vjeçar Armando Xhaxho. Pas disa javësh protesta që tërhoqën mijëra në rrugë, kryeministri Edi Rama riorganizoi kabinetin e tij dhe premtoi investime në infrastrukturën e arsimit.
Ai tha gjithashtu se qeveria e tij do të punësonte 1,000 të diplomuar për të punuar në administratën publike, duke u dhënë përparësi atyre që kanë studiuar në Perëndim në një përpjekje për të inkurajuar të kthyerit. Megjithatë, Rama nuk e ka ngritur zërin për ndonjë krizë emigrimi.
“Ka njerëz në të gjithë botën që lëvizin nga një vend në tjetrin dhe askush nuk flet për këtë,” tha ai në dhjetor.
Ajo që shqetëson Adrian Civici, një profesor i ekonomisë në Tiranë, është se shumica e të rinjve që emigrojnë shprehin pak dëshirë për t’u kthyer, duke krijuar një efekt “ikje të trurit” që e degradon më tej ekonominë. Ndër të rinjtë që jetojnë jashtë vendit, “pothuajse 80 deri 85 përqind e tyre thonë se nuk e konsiderojnë idenë e kthimit në Shqipëri”, tha Civici.
Dyer të hapura
Deri në vitin 1991, Shqipëria kaloi gati katër dekada si një nga kombet më të izoluara të planetit nën kapjen e diktatorit komunist Enver Hoxha. Ata që u përpoqën të largoheshin rrezikuan të qëlloheshin në kufi.
“Sapo u hapën dyert, shqiptarët e panë Perëndimin si një mundësi për të siguruar një të ardhme më të mirë për fëmijët e tyre, një të ardhme që nuk kishin,” tha Drita Teta, një sociologe në Tiranë.
“Për shumë shqiptarë, Perëndimi është ende një iluzion i madh, një parajsë e madhe që do të zgjidhë të gjitha problemet ekonomike dhe sociale të familjes”, shtoi ajo. Në vitet e fundit, megjithë etiketimin e një “vendi të sigurt”, qytetarët e Shqipërisë janë numëruar në mesin e pretenduesve kryesorë të azilit brenda BE. Nëntëdhjetë për qind e aplikimeve për azil refuzohen, megjithëse procesi i pritjes i lejon disa të gjejnë mënyra të tjera për të qëndruar ilegalisht në Evropë.
“Nëse në fillim nuk arrin…”
Pas disa javësh në një qendër britanike për azilkërkuesit, Tufa kuptoi se do të dërgohej në shtëpi. Por dy vjet më vonë, ai bëri një përpjekje të ngjashme, këtë herë në Gjermani. Më pas ai kaloi disa muaj në kampet e mbipopulluara të refugjatëve, ku ushqimi ishte i pakët para se kërkesa e tij të hidhej poshtë dhe ai u kthye në Shqipëri. Tani 27 vjeç, Tufa po ndjek një master për gazetari në Tiranë.