Redaktorja politike e gazetës britanike “The Times” Caroline Wheeler ka shkuar në zemër të “makinës qeveritare” të Kievit, për të dëshmuar se si një vend funksionon pas një viti lufte.
Gjëja më e habitshme kur hyni në Bankova – ekuivalenti i Ukrainës me Downing Street – është se sa errësirë është brenda. Çdo perde është e mbyllur për t’u mbrojtur nga shpërthimet e bombave dhe dritat janë të fikura për të zvogëluar rrezikun e objektit të sulmeve ajrore ose snajperëve.
Ditën që mbërrita, Kievi po përballonte bombardimet e tij më intensive që nga ditët e para të luftës. Sulmi dukej se ishte përgjigja e Kremlinit.
Unë kisha supozuar se errësira ishte një masë e përkohshme për shkak të sulmit të fundit, por më thanë se është një tipar i përhershëm. Ndërsa një roje më tregonte përgjatë korridoreve të gjera dhe në shkallët madhështore, nuk mund të shihja as këmbët e mia dhe arrita të gjeja rrugën time vetëm falë dritës së pishtarit në telefonin e tij.
Bankova, një bllok betoni zyrash, është i rrethuar nga një unazë çeliku. Pikat e kontrollit me roje të armatosura janë në çdo rrugë përreth kompleksit, me akses të lejuar vetëm për ata që kanë dokumentacionin dhe pasaportën e duhur.
Makinat civile nuk mund të afrohen dhe ushtarët kërkojnë nga këmbësorët fjalëkalime sekrete që ndryshojnë çdo ditë – shpesh fraza të pakuptimta që rusët do ta kishin të vështirë t’i shqiptonin.
Më herët atë ditë më kapën zyrtarët e sigurisë në një nga pikat e kontrollit dhe më kishin çuar në një furgon përmes më shumë pengesave përpara se të hyja në një oborr përmes një grupi të madh portash metalike. Përtej kësaj është distrikti qeveritar, i njohur si Trekëndëshi. Brenda, dritaret dhe dyert ishin të mbuluara me thasë rëre.
Që nga fillimi i luftës, ka pasur tentativa të shumta për vrasjen e Zelenskyt. Marsin e kaluar, Oleksiy Danilov, kreu i Këshillit të Sigurisë Kombëtare të Ukrainës, zbuloi se Zelensky i kishte mbijetuar tre tentativave për vrasje vetëm brenda një jave.
I ulur në një dhomë pritjeje, ende me vetëm dritën e një telefoni për të ndriçuar zymtësinë e frikshme, shikoja këshilltarët ushtarakë të veshur me uniforma që ishin brenda dhe jashtë zyrave presidenciale.
Ndërsa sulmet ajrore u dëgjuan për herë të katërt atë ditë – askush nuk bëri një lëvizje drejt strehës nëntokësore. Sipas një zyrtari qeveritar, bunkeri ishte përdorur vetëm një herë në muajt e fundit, pasi informacionet u morën gjatë verës se rusët po planifikonin një goditje në selinë e qeverisë.
Një strateg ushtarak, duke mbajtur një hartë të madhe të palosur nën krah, doli nga një zyrë e pallatit ku ndodhej kabineti ushtarak. Ai u largua me shpejtësi në një korridor.
Menjëherë pas kësaj, një ushtar i ulur aty pranë u ngrit në këmbë. Të tjerët në dhomë gjithashtu u kushtuan vëmendje, ndërsa Zelensky, i identifikueshëm qartë nga shtati i tij i vogël dhe kapelja e zezë me fjalët “Unë jam ukrainas”, kaloi nëpër dhomë, i ndjekur nga një grup këshilltarësh.
Andriy Yermak, miku i ngushtë i presidentit dhe këshilltari më i lartë, ishte mes tyre. Ai dhe Zelensky sapo ishin kthyer nga misioni i tyre i diplomacisë në Evropë, i modeluar sipas lobimit të Uinston Çurçillit për Amerikën gjatë Luftës së Dytë Botërore. Yermak ishte i lodhur, duke pranuar se kishte qenë “tre ditë të gjata” në rrugë.
I gjithë viti i kaluar ka qenë një provë qëndrueshmërie për Zelenskyn dhe zyrtarët e tij, të cilët punojnë 18 orë në ditë, shtatë ditë në javë dhe shpesh flenë në ndërtesën e tyre të errët. Ata mezi i shohin familjet e tyre.
Zelensky, i cili ka një vajzë të rritur, Oleksandra, arrin të shohë djalin e tij dhjetëvjeçar Kyrylo rreth një herë në dhjetë ditë. Një ndihmës më tha se të jetuarit në errësirë larg gruas së tij Olenës dhe fëmijëve i bëri “presion të madh”.
Kisha ardhur në Ukrainë pasi intervistova presidentin shtatorin e kaluar. Ai diskutim ishte zhvilluar në Zoom, por pasi kisha mbuluar Ëestminsterin për gati dy dekada, unë kisha dëshirë të shkoja në Kiev për të zbuluar se si një qeveri ishte në gjendje të vazhdonte të funksiononte nën presionin ekstrem të luftës.
Gjatë një jave, fola me këshilltarët më të afërt të Zelenskit për sfidat e jashtëzakonshme me të cilat u përball administrata në 12 muajt që nga pushtimi i Rusisë.
Yermak, një ish-avokat, është kreu i zyrës së presidentit. Ndonëse rrallë jep intervista, ai pranoi të më takonte në një nga dhomat e pritjes së Bankova-s.
Ndihesha si një nishan që dilte në dritën e diellit ndërsa më çonin nga errësira e dhomës së pritjes në dritat e ndritshme të dhomës së pasur të mbledhjeve, e cila u ndriçua shkurtimisht për të lejuar që intervista të zhvillohej.
Si po përballej ai me perspektivën e ofensivës pranverore të Putinit?
“Ne e dimë se ata po e përgatisin këtë ofensivë dhe e dimë se është . . . një situatë e vështirë”, më tha ai. Megjithatë, ai ishte i prirur të theksonte se bombardimet e asaj dite – sulmi i 14-të masiv i raketave ruse për të shënjestruar infrastrukturën kritike – nuk do të kishin asnjë efekt në rezistencën e Ukrainës. “Kjo nuk ka ndryshuar qëndrimet tona.”
Kriza e menjëhershme gjatë vizitës sime ishte beteja brutale për kontrollin e qytetit Bakhmut, një qytet i vogël në Ukrainën lindore dikur shtëpia e një industrie të lulëzuar të minierave të kripës dhe më shumë se 70,000 njerëzve.
Sot, 6000 banorë kanë mbetur, të cilët mbijetojnë kryesisht nën tokë pa energji, ujë apo ngrohje. Beteja disamujore për Bakhmut ka kushtuar qindra viktima ukrainase dhe ruse në ditë, sipas raporteve.
Yermak thotë se Ukraina nuk do të heqë kurrë dorë prej saj. “E kemi dhe e mbrojmë. Ne nuk planifikojmë të largohemi.”
Kjo javë do të shënojë përvjetorin e pushtimit të Rusisë. Për muaj të tërë, shumë në Ukrainë – përfshirë Zelensky – kishin minimizuar mundësinë e pushtimit, pavarësisht paralajmërimeve të vazhdueshme nga inteligjenca amerikane dhe britanike.
Alexander Rodnyansky, një ish-akademik në universitetin e Kembrixhit, i cili u kthye në shtëpi për të këshilluar Zelenskyn mbi politikën ekonomike, u zgjua në orën 4 të mëngjesit nga zhurma e sulmeve me raketa në Kiev. Ai u ftua menjëherë t’i bashkohej Zelensky-t dhe ndihmësve të tjerë në bunkerin nëntokësor nën Bankova.
Mykola Solskyi, ministri i politikës agrare dhe ushqimit, më tha se një natë para pushtimit ai kishte dërguar familjen e tij në sigurinë relative të Ukrainës perëndimore përpara se të kthehej në shtëpi për të “fikur telefonin tim, sic tha ai- sepse doja shumë të flija”.
Në kohën kur Solskyi u zgjua dhe ndezi telefonin e tij, Zelensky kishte shpallur gjendjen ushtarake. Figura kryesore në qeverinë ukrainase u zhvendosën menjëherë në bunkerë të nëndheshëm me urdhër nga ushtria për të qëndruar atje deri në një njoftim të dytë. Një burim i brendshëm i Bankova tha se ishte një ekzistencë e vështirë: “Ti nuk e sheh diellin, nuk e njeh kohën.” Ai shtoi: “Nëse Putin ishte në bunkerin e tij [gjatë pandemisë], atëherë nuk është për t’u habitur që ai u çmend. Nuk doja të qëndroja atje për shumë kohë.”
