Në emisionin “Autokton” të gazetares Anila Ahmataj, këtë të dielë u trajtua pjesa e dytë e “Treblova në Histori”
Nga veprimtaria e Luftës së Vlorës e deri tek vrasjet makabre të kundërshtarëve të regjimit komunist….
Veprimtaria e Treblovasve pasoi në vitin 1920 ku e gjithë Krahina u perfshi në Luftën e Vlorës dhe në organizimin e saj, në kuvendin e Armenit morën pjesë dy përfaqësues, Hakim Hysenji e Xhako Xhelo.Treblova ashtu si një pjesë e fshatrave të Vlorës ishte e pushtuar nga nje forcë e mirëarmatosur që nga 29 dhjetori i vitit 1914 deri në shtator të vitit 1920. Hakim Hyseni së bashku me Xhako Xhelon dhe djem te tjere të Treblovës u vunë në mbrojtje të Kongresit të Lushnjës në janar të vitit 1920.
Në Kuvendin e Barçallasë, i cili u mblodh më 29 maj 1920 një nga vendimet e rëndësishme të tij ishte se, u caktuan delegatët që do të shkonin në të gjitha krahinat e Shqipërisë, për të njoftuar populllin shqiptar mbi vendimet e Barçallasë. Një nga këta delegatë ishte edhe Hakim Hysenji, cili u angazhua bashkë me patriot të tjerë të krahinës së Treblovës në ngritjen e çetave në çdo fshat.
Kështu u ngritën çetat me komandantët e tyre Çeta e Fëngut Muço
Treblovë-Hakim Hyseni Kocul-Lilo Hakani Romës- Mehmet Musai, Gorrisht –Mulla Halim Rakipi
Armen – Fejzo Islami Karbunar- Muhamet Cenaj Gërnec- Dushan Kaçi
Që në sulmin e parë mbi Kotë dhe Gjorm Çeta e Treblovës tregoi se kush ishin luftetarët e saj. Pas rënies së Kotës dhe Gjormit u sulmua dhe Drashovica dhe kjo çetë u drejtua për në Qafën e Kociut ku qendroi deri në çlirimin e plotë të Vlorës me 3 të rënë,Çon Ismaili, Haxhi Xhaferi dhe Nuh Musai.
Edhe mbas mbarimit të Luftës së Vlorës Hakim Hysen Musaraj e ka vazhduar aktivitetin e tij patriotik, por edhe si përfaqësues i shtetit shqiptar deri në vitin 1937, kur mbylli sytë në vendlindjen e tij në Treblovë. Ai ishte përfaqësues i qeverisë me gradën officer i parë në Komunën e Treblovës, pasi kishte mbaruar studimet në një shkollë ushtarake në Stamboll. Shtëpia fisnike e Hakim Hysen Musaraj qëndronte e hapur për këdo, si për miqtë ashtu dhe për hallexhinjtë, ku për më tepër, krahina që përmblidhte Trebloven dhe disa fshatra e nderonte dhe respektonte Hakimin. Hakimin e dëgjonin dhe burrat e mençur të fshatit Treblovë dhe të krahinës, por dhe ai ishte një dëgjues i mirë i halleve te tyre dhe të gjithë se bashku pleqëronin hallet e popullit. Hakim Hyseni në vitet 30 hapi shkollen e parë shqipe në shtëpinë e tij, ku mësonin shkrim dhe këndim fëmijët e bashkëfshatarëve të tij.
Pas Shpalljes së pavarësisë me vendim të Qeverisë së Vlorës u bë edhe ndarja administrative ku Treblova ishte qëndër e krahinës dhe qeverisej nga Kryekrahinari dhe vazhdoi të funksionojë si e tillë si qëndër e Komunës “KËSHTJELLË” të Treblovës gjatë viteve të Republikës së Shqipërisë 1925-1928, të Mbretërisë 1928-1939, dhe deri ne vitin 1947.
Emërtesat e fshatrave apo qyteteve të vendit, janë në pjesën më të madhe të tyre në sllavisht.
Për këtë arsye, pas shumë propozimesh dhe mendimesh, Parlamenti i Shqipërisë votoi ligjin “Mbi ndryshimin e emrave të disa qyteteve, katundeve, lagjeve e lumenjëve i përcjellë me shkresën nr.119/1 datë 22.4.1937, shpallur nga Mbreti Zog më 5.5.1937.
Qeveria pasi studioi dosjen me emërtesat e reja të paraqitur nga komisioni i posaçëm i drejtuar nga Ajet Libohova. Komisioni i paraqiti listat me ndryshime më 21 tetor 1937, sipas prefekturave.Me vendimin nr.753, datë 6.7.1938, Këshilli i Ministrave miratoi listën me ndryshimet e emrave. Mbledhja në fjalë u drejtua nga ministri i Drejtësisë, Faik Shatku
Disa emra, ishin dhe u bënë:
Drashovicë – Drangaj
Vodicë – Prrallaj
Karbunari – Thingjillas
Mavrovë – Fitore
Selenicë – Serishta
Treblovë – Kështjellë
Gorisht – Gurishte
Treblova e humbi rolin e saj si qënder e krahinës dhe Komunës Kështjellë me vendosjen e regjimit komunist , kur me Dekret nr.546 dt. 6.11.1947 “Mbi ndarjen administrative të RPSH u shkri Komuna e Treblovës dhe u be lokalitet Selenica dhe Koculi.
Treblova qe sipas legjendes fillimet e veta i ka me tre vellezër me kalimin e kohës, nê vite dhe në shekuj është rritur dhe është zgjeruar nga tre lagje në 5, të cilat janë:
Fshati i Vjeter
Fshati i Ri
Lagjja e Re e Fengut Mocale,
Gerrhan
Nga tre shtëpi në 40 fise me 300 shtëpi të ndara në 5 Mëhalla të cilat njihen me emrat Gjokaj
Brataj
Ramaj
Çonaj-Hanaj
Ploçote
Treblovasit u organizuan që në daten 7 prill 1939 dhe u bashkuan me banorë të tjerë duke shkuar në Skelën e Vlorës kundër pushtuesëve Italian. Çeta e Treblovës mori emrin e Dëshmorit të Luftës së Vlorës “Çon Ismaili”, dhe komandant u zgjodh Istref Çize.
Ne kete çetë u rreshtuan rreth 40 djem të Treblovës të cilët më vonë u shpërndan nëpër Brigadat Partizane dhe luftuan deri në çlirimin e Atdheut, por dhe në mbështetje të vëllezërve kosovar për largimin e nazistëve gjerman nga trojet shiptare.
Disa nga pjestarët e çetës ishin Ferjat Cize, Nazif Sadikaj, Qerem Beqiri, Memo Veizaj, Dervish Veizaj, Daver Veizaj, Selman Xhaferaj, Eqerem Zotaj, Ramiz Sadikaj, Muco Hasani, Hamit Kociraj, Beshir Xhezo, Azis Merkaj, e Kasem Hoxhaj, të cilët u inkuadruan në Brigadën e V Sulmuese dhe në brigadat e tjera partizane ku u përballën me armiqt fashist dhe nazist në betejat për çlirimin e vendit dhe të gjithë trevave shqiptare duke e ndjekur armikun deri në Kosovë dhe Vishegrad.
Pas Konferencës së Mukjes në shtator 1943 edhe treblovasit u ndanë në nacionalist dhe partizan, por që kurrë nuk i kthyen pushkën njëri tjetrit.
Në Luftën Antifashiste ranë heroikisht në fushën e betejës Ramiz Sadikaj , Hamit Koçiraj dhe Muço Hasani. Në provokacionin e Gushtit 1949 ra dëshmor për mbrojtjen e kufirit të Atdheut nga shovinistët grek djali i Treblovës Beqir Likaj. Në vitin e mbrapsht 1997 në mbrojtje të shtetit shqiptar nga bandat e armatosura ra edhe një dëshmor nga Treblova , i cili ishte pjestar i forcave të rendit në Policinë e Lushnjës
Treblovasit kane qenë edhe kundërshtar të regjimit komunist diktatorial, ku të parët që u vranë pranë Qafës së Koçiut te “ Ura e Ballisteve” ishin Barjam dhe Muharrem Lamaj si bijë të familjes së Lamajve të cilët ishin rreshtuar që gjatë luftës me çetat nacionaliste. .
Daver Dinush Veizaj u arratis në Greqi ku qëndroi për disa muaj në arrati e më pas u rikthye në atdhe dhe formon një çetë të vogël me qëllim kundërshtimin dhe rrëzimin e regjimit komunist. Pas muajsh i fshehur në pyjet e fshatrave të Vlorës, tradhtohet dhe nxirret në pritë të sigurimit të shtetit nga disa të njohur të tij nga ku mbeten të vrarë dy prej shokëve të çetës. Daveri plagoset dhe tërhiqet zvarrë nga vendngjarja për në qendër të Selenicës dhe gozhdohet për së gjalli si Krishti për t’u bërë shembull për cilindo që do të guxonte të kundërshtonte regjimin e kohës. Pasi pushkatohet, trupi i tij hidhet në lumin e Vjosës me qëllim për të mos u gjendur kurrë, por një dëshmitar, punonjës i minierës së Selenicës merr trupin e tij dhe e varros në një lëndinë duke e shenjuar vendin dhe ruajtur sekretin për vite me radhë. Në vitet 90, familjarëve u tregohet e vërteta dhe vendi ku preheshin eshtrat e tij.Çerciz Velo Hoxhaj, i cili ne vitin 1984 u largua sëbashku me një shokun e tij u largua me not drejt Korfuzit u kap në ujërat ne kanalit të Korfuzit dhe u denua 21 vjet burgim..
Treblovasit kane krijuar Shoqaten Atdhetare kulturore “TREBLOVA” nga nje grup nismetaresh te drejtuar nga Ferjat Cize Hoxhaj.
Ajo qe te bie ne sy ne Treblove eshte mikepritja dhe bujaria, ku ne cdo shtepi qe ne trokitem na ftuan per te konsumuar produktet bio te kesaj zone, si dhe mesuam se te jetosh ne Treblove edhe te mos e kesh origjinen aty, njerezit dhe ai vend te meson me traditat dhe zakonet e tij…
Të ruash dhe trashëgosh virtytet dhe traditat së bashku me historinë është një punë e madhe në shërbim të brezave. Një shembull të mire na i përcolli edhe vet Fuat Zotaj, i cili na shoqëroi gjatë gjithe xhirimeve në Treblovë dhe na prerzantoi me ambiente dhe njerëz të mrekullueshëm, që veç të tjerash e duan dhe e punojnë token e tyre, duke e trashëguar këtë virtyt brez pas brezi.
